Plantaardige voeding zoals fruit, groenten, peulvruchten, volkorengranen, noten en zaden bevatten minder verzadigde vetten. Veel van deze voedingsmiddelen zijn ook een bron van vezels. Een evenwichtig voedingspatroon dat laag is in verzadigde vetten kan bijdragen aan een gezond cholesterolgehalte als onderdeel van een gezonde levensstijl. (1). Bovendien is aangetoond dat specifieke plantaardige producten of bestanddelen het cholesterolgehalte in het bloed kunnen helpen te verlagen. Voorbeelden daarvan zijn soja-eiwitten (2), plantenstanolen of -sterolen (3), of bètaglucanen uit haver (4). 

Soja producten verlagen mogelijk het cholesterolgehalte via een combinatie van het directe LDL-cholesterolverlagende effect van soja-eiwitten en het substitutie effect.(2) Met het laatste bedoelen we dat dierlijke voedingsproducten met een hoog gehalte aan verzadigd vet worden vervangen door soja-producten met een hoog gehalte aan onverzadigde vetten.(3)  

Een gezond cholesterolgehalte is belangrijk voor de gezondheid van ons hart. Een lagere inname van verzadigde vetten in combinatie met een hogere inname van meervoudig onverzadigde vetten kan gepaard gaan met een lager cholesterolgehalte in het bloed. 

Verhoogde cholesterolwaarden in het bloed zijn een bekende risicofactor voor HVZ. De WHO wijst op het belang van het verlagen van het bloedcholesterolgehalte voor de volksgezondheid: elke verlaging van 1% van het LDL-cholesterolgehalte bij de bevolking kan leiden tot een afname van het aantal coronaire hartziekten (CHZ) met 2-4% (1). 

Het gunstige vetprofiel van plantaardige producten (arm aan verzadigde vetten, rijk aan onverzadigde vetten en cholesterolvrij) maakt het mogelijk om de inname van verzadigde vetten te verminderen, en kan in verband worden gebracht met een lager LDL-cholesterolgehalte in het bloed. 

Maar, zoals benadrukt door de American Heart Association, moeten verzadigde vetten worden vervangen door onverzadigde vetten (en in het bijzonder meervoudig onverzadigde vetten) om het risico van hart- en vaatziekten te verlagen. De aanbevolen verschuiving van verzadigde naar onverzadigde vetten moet gelijktijdig plaatsvinden in een algemeen gezond voedingspatroon. Een doeltreffende manier om dit te realiseren is door meer plantaardige voedingsmiddelen te integreren (2).  

Sojaproducten kunnen het cholesterolgehalte verlagen dankzij de combinatie van het direct LDL-cholesterolverlagend effect van soja-eiwitten en voedselsubstitutie-effect (dierlijke producten rijk in verzadigde vetten worden vervangen door sojaproducten rijk aan onverzadigde vetten) (1). Een verlaging van 7,9 tot 10,3% in LDL-C is aangetoond en is toe te schrijven aan de combinatie van deze intrinsieke en extrinsieke factoren. 

Direct cholesterolverlagend effect van soja-eiwitten 

Een aantal wetenschappelijke resultaten wijzen op het cholesterolverlagend effect van soja-eiwitten. Volgens een meta-analyse uit 2019 die de conclusies van verschillende voorafgaande meta-analyses bevestigt, veroorzaakt dit direct effect een verlaging van 3,2% van het LDL-cholesterol- en 2,8% van het totaal-cholesterolgehalte (1) bij een consumptie van 25g soja-eiwit per dag. Hoe groter het aanvankelijke cholesterolniveau, hoe groter de daling van cholesterol. 

Een mogelijke verklaring voor de cholesterolverlagende effecten is dat peptiden die vrijkomen bij de vertering van soja-eiwitten, de LDL-receptoren in de lever stimuleren, waardoor cholesterol efficiënter uit de bloedbaan wordt verwijderd. 

Zelfs al werd tot nu toe geen claim goedgekeurd in Europa, werd dit voordeel van soja-eiwitten een eerste keer formeel erkend door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) in 1999 en daarna door het Food Directorate van Health Canada in 2015. De twee instanties hebben een claim over soja-eiwitten en de verlaging van cholesterol toegelaten: 

o De FDA stond toen een gezondheidsclaim over sojaproducten toe die luidde dat “de dagelijkse consumptie van 25g soja-eiwitten, als onderdeel van een eetpatroon dat arm is aan verzadigde vetten en cholesterol, het risico op hartaandoeningen kan verlagen” (2). 

o In Canada mogen voedingsproducten die minstens 6g soja-eiwitten per portie bevatten en die bovendien beantwoorden aan een reeks voorwaarden met betrekking tot de aanwezigheid van aanbevolen voedingsstoffen, zoals maximale niveaus van cholesterol, alcohol de gezondheidsclaim dragen (3). 

Indirect cholesterolverlagend effect: voedselsubstitutie-effect 

Voedingsmiddelen op basis van soja zijn arm aan verzadigde vetten en zoals alle plantaardige producten, bevatten ze geen cholesterol. Wanneer sojaproducten de gebruikelijke eiwitbronnen van het westerse voedingspatroon, die doorgaans veel verzadigde vetten bevatten, vervangen, zal het LDL-C dalen door de verbeterde vetzuurinname. Recente wetenschappelijke studies tonen aan dat, wanneer dierlijke eiwitten worden vervangen door vergelijkbare hoeveelheden soja-eiwitten, het gehalte LDL-cholesterol met 3,6 tot 6,0% afneemt wegens de verdringing van verzadigd vet en cholesterol in de voeding. Zoals eerder vermeld, zou deze verschuiving in de oorsprong van eiwitbronnen gunstig zijn voor de cardiovasculaire gezondheid (1).